الاشارات الی معرفة الزیارات (کتاب)«الاشارات الی معرفة الزیارات» تالیف علی بن ابی بکر هروی (متوفای ۶۱۱ ق) به زبان عربی است. موضوع کتاب جغرافیای بلاد و نواحی و بیان اسامی بلاد و اماکن و برخی از قبور انبیاء و بزرگان در شهرهای مختلف است. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر مقدمه محقق (دکتر علی عمر)، مقدمه مؤلف و متن کتاب است که فاقد هرگونه تبویب و فصل بندی است. در بیان اسامی شهرها و اماکن مختلف، ترتیب الفبایی رعایت نشده است. مؤلف، مطالب کتاب را، بنابر آنچه خود مشاهده نموده و آنچه در کتب معتبر دیده، نقل کرده است؛ البته در بیان اماکن مصر قدیم، از نقل قول دیگران در مجالس و محافل مختلف نیز استفاده نموده است. همچنین در ذکر مطالب کتاب از آیات قرآن کریم و اشعار عربی استفاده کرده است. ۲ - گزارش محتوامحقق کتاب، در مقدمه مختصر خود چند سطری از زندگی مؤلف سخن می‌گوید و سپس به معرفی کتاب می‌پردازد. مؤلف، نیز در مقدمه خود پس از حمد و سپاس خداوند منان، شیوه و روش خود پیرامون جمع آوری مطالب کتاب را بیان می‌کند. کتاب، به بیان اسامی بلاد، اماکن، معابد ، قبور انبیاء ، صحابه ، علما و اعمال بلاد- اطراف و نواحی تحت حکومت و سرپرستی یک شهر - پرداخته است. دمشق ، فلسطین ، قدس ، مصر ، مدینه ، مکه ، مغرب ، کوفه ، بغداد ، نجف از جمله بلاد مطرح شده در کتاب است. مؤلف، اسامی قبور بعضی از صحابه و تابعین رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، که در شهرهای سرزمین‌های شام ، عراق ، خراسان ، مغرب و یمن به قتل رسیده یا فوت کرده‌اند را به اختصار متذکر شده است. از جمله ویژگی‌های کتاب، این است که در معرفی اماکن بنای اختصارگویی در نظر گرفته شده است لذا مؤلف، مطالب کلی را ذکر نموده و از پرداختن به جزئیات خودداری نموده است. مؤلف، معرفی خود را از شهر حلب آغاز و به دو شهر مکه و مدینه ختم کرده است. وی یادآور می‌شود که به دلیل شرافت و اهمیت دو شهر مکه و مدینه و حرمین شرفین واجب و لازم بود که مطالب کتاب از این دو شهر آغاز می‌شد اما این دو حرم شریف را در آخر ذکر می‌نمایم تا کلیدی باشد و خاتمه‌ای مبارک و میمون بر ذکر شهرها و اماکن مختلف. برخی از شهرها، اماکن و قبوری که مؤلف در کتاب آنها را ذکر نموده است و مختصری توضیح داده است عبارت است از: ۱. « بیت لحم :» شهری که حضرت عیسی علیه‌السّلام در آن متولد شده است. همچنین گفته شده که قبرهای حضرت داود و حضرت سلیمان در این شهر است. در این شهر کنیسه‌ها و عمارات و آثاری دیدنی از سنگ مرمر است که تاریخ آنها به بیش از دو هزار سال می‌رسد. ۲. « اهرام :» اهرام مصر از عجائب دنیا است. در شرق و غرب دنیا عجیب تر از این بنا از نظر عظمت و مقام وجود ندارد. در مصر اهرام بسیاری وجود دارد، پنج هرم بزرگ و مابقی کوچک است. ۳. « بصره :» قبر طلحه و زیبر دو صحابی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در این شهر است. همچنین قبور برخی دیگر از صحابه و تابعین مانند: قبر سعد و سعید دو صحابه رسول خدا، قبر انس بن مالک ، قبر محمد بن سیرین و اسامة بن حارثة ، حارث بن نوفل در این شهر قرار دارد. ۴. «راه بین مکه و مدینه:» اماکن مهمی بین این دو شهر مقدس وجود دارد که از آن جمله است: خیمه ام معبد ، که پیامبر صلی‌الله علیه و آله وسلّم و ابوبکر در سفر خود به مدینه در این محل وارد شدند، بدر و حنین ، که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در این محل کفار را کشت و بر آنان پیروز شد و چاه امیرالمؤمنین که نزدیک مدینه است. ۳ - وضعیت کتابفهرست مطالب، اعلام و امکنه، مصادر و مراجع در انتهای کتاب ذکر شده است. در پاورقی کتاب نیز آدرس مطالب و توضیحاتی درباره برخی اعلام و الفاظ آورده شده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |